Czym jest hirudoterapia?

Hirudoterapia - czyli inaczej terapia pijawkami jest procedurą medyczną, w której efekt leczniczy osiąga się za pomocą zabiegów z użyciem żywych europejskich pijawek leczniczych (Hirudo sp.) przystawianych do ciała pacjenta. Hirudoterapia ma status procedury medycznej zarówno w Polsce jak i w Europie (w Polsce ma nr 99.991 w Spisie Procedur Medycznych ICD-9).

Wszystkie używane podczas zabiegów medycznych Europejskie pijawki lecznicze, pochodzą wyłącznie z certyfikowanych hodowli gdzie są rozmnażane i karmione w izolowanych od środowiska naturalnego warunkach kontrolowanych przez Państwową Inspekcję Weterynaryjną (certyfikaty do wglądu w Poradni). Dzięki temu eliminowane jest zagrożenie przeniesienia zarówno chorób odzwierzęcych jak i chorób pochodzenia ludzkiego takich jak HIV czy WZW (których niebezpieczeństwo coraz częściej niosą pijawki z niepewnych źródeł pochodzenia). Pijawki w zabiegach medycznych są wykorzystywane tylko jeden raz (następnie są utylizowane). Zabiegi dokonywane są zgodnie z obowiązującymi w NZOZ "Poradnia przy Konopnickiej" procedurami, przez wykwalifikowanych hirudoterpeutów, dzięki temu zapewnione jest odpowiednie bezpieczeństwo pacjentów.

W Europie najczęściej stosuje się następujące gatunki pijawek leczniczych: Hirudo verbana (najbardziej popularna), Hirudo orientalis oraz Hirudo medicinalis - ta ostatnia ze względu na częściową ochronę jest stosunkowo rzadko wykorzystywana w praktyce. Jeszcze do niedawna wszystkie wymienione gatunki były uważane za pijawkę lekarską (Hirudo medicinalis) - rzutowały na to identyczne własności lecznicze i bardzo niska zmienność genetyczną pomiędzy wymienionymi gatunkami (poniżej 2%). Dopiero na początku XXI wieku w pełni rozróżniono poszczególne gatunki i utworzono dla nich wspólną nazwę Europejskiej pijawki leczniczej.

Jakie są wskazania do hirudoterapii?

Nie ma na świecie jednoznacznej listy wskazań do stosowania w hirudoterapii. Przyjmuje się, że jest to metoda wspomagająca inne terapie lub łagodząca objawy chorobowe. W ślinie pijawek leczniczych zidentyfikowano bardzo wiele, silnie działających związków leczniczych. Najważniejsze z nich to związki:

• przeciwzakrzepowe,
• antyagregacyjne,
• fibrynolityczne,
• przeciwobrzękowe,
• znieczulające,
• przeciwzapalne.
To właśnie te związki wprowadzane przez pijawkę do organizmu pacjenta podczas zabiegu są głównym powodem ich leczniczych właściwości, a nie jak się kiedyś uważało - wypijanie przez pijawki tzw. "chorej krwi".

Najważniejsze ze wskazań, realizowane w naszej placówce, w których zabiegi pijawkami mogą przynieść korzyści:

• choroby układu naczyniowego

- żylaki kończyn dolnych,
- pajączki,
- migrena,
- nadciśnienie tętnicze,
- owrzodzenia troficzne,
- zastój w naczyniach limfatycznych,

• choroby układu ruchu

- choroba reumatyczna,
- stany zapalne stawów lub ścięgien (np. łokieć tenisisty),
- zwyrodnienia stawów,
- przykurcze w zakresie kończyn i szyi,
- krwiaki i obrzęki pourazowe,

• choroby neurologiczne

- neuralgie - nerw twarzowy, trójdzielny, kulszowy,

• choroby ginekologiczne

- zapalenie przydatków,
- zespół bolesnego miesiączkowania,
- łagodzenie objawów menopauzy,

• choroby dermatologiczne

- półpasiec,
- zapalenie skóry i tkanki podskórnej w wielu chorobach,
- krwiaki podskórne i blizny skórne,

• choroby przewodu pokarmowego

- przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy,
- hemoroidy,

• choroby urologiczne

- zapalenie pęcherza moczowego,
- naczyniopochodne zaburzenia potencji,

• choroby układu oddechowego

- przewlekłe zapalenie oskrzeli,

• choroby otolaryngologiczne

- ostre i chroniczne zapalenie ucha,
- stany zapalne zatok,

• oftalmologia

- proces zapalny dróg naczyniowych oka,
- krwiaki pourazowe gałki ocznej,

• KOSMETOLOGIA

- profilaktyczna kuracja kompleksowa,
- upiększanie ciała i hamowanie procesów starzenia skóry.


Lista wskazań jest oczywiście znacznie szersza ale za każdym razem ostateczne wskazania określa hirudoterapeuta. W Poradni PpK każdy przypadek budzący jakiekolwiek wątpliwości jest na miejscu konsultowany z lekarzem.

Jakie są przeciwwskazania do hirudoterapii?

Podobnie jak ustalenie wskazań do hirudoterapii, również ustalenie przeciwwskazań do niej jest bardzo trudne i bardzo często uzależnione od specyfiki danego przypadku chorobowego.
Powszechnie przyjmuje się jednak, że najważniejszymi przeciwwskazaniami są;

• stan po zakrzepowym zapaleniu żył głębokich i powierzchniowych,
• zakrzepowe zapalenie żył głębokich i powierzchniowych,
• hemofilia i inne skazy (naczyniowe, płytkowe, osoczowe),
• czynne choroby nowotworowe,
• anemia,
• stany po krwawieniach z górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• ciężkie infekcje,
• silne alergie (gdyż sygnalizują niebezpieczeństwo uczulenia na związki ślinowe pijawek),
• ciąża,
• pierwszy i drugi dzień miesiączki,
• zaburzenia w gojeniu się ran,
• chorzy nieprzytomni,
• choroby psychiczne,
• blizny keloidowe.

W Poradni PpK każdy przypadek budzący jakiekolwiek wątpliwości jest na miejscu konsultowany z lekarzem.

Co to jest wizyta wstępna?

• Jest to pierwsze spotkanie z hirudoterapeutą, które odbywa się w Poradni przy Konopnickiej (PpK) w Piastowie.
• Podczas wizyty pacjent jest kwalifikowany do zabiegów terapii pijawkami (ustalane są przeciwwskazania i wskazania a w przypadkach szczególnie trudnych pacjent jest od razu konsultowany przez lekarza).
• Następnie są określane główne wskazania, dla których będą zaplanowane odpowiednie zabiegi.
• Podczas wizyty wstępnej jest zakładana pacjentowi dokumentacja medyczna. Uwaga: Pacjent na wizytę wstępną powinien zabrać ze sobą ostatnie wyniki badania krwi (morfologia i czynniki krzepnięcia: APTT, INR - nie starsze niż około 2 tygodnie), oraz dokumentację dotyczącą innych schorzeń - jeżeli taką posiada. (W przypadku braku badań krwi - pacjent może je wykonać w określone dni na miejscu w Poradni).
• Pacjent jest informowany o zaplanowanym przebiegu terapii i instruowany jak przygotować się do zabiegu/-ów.
• Na zakończenie jest ustalany z pacjentem termin pierwszego zabiegu.
• W przypadku gdy pacjent jest odpowiednio przygotowany i spełnia warunki określone przez hirudoterapeutę możliwe jest wykonanie pierwszego zabiegu.

Jak należy przygotować się do zabiegu?

• Dzień przed planowanym zabiegiem nie należy spożywać alkoholu, nie jeść ostrych potraw.
• Nie stosować kosmetyków (szczególnie kolorowych).
• W dniu zabiegu nie smarować miejsca do zabiegu maściami i nie myć się perfumowanym mydłem ponieważ pijawki nie lubią obcych/nienaturalnych zapachów (należy stosować mydło bezzapachowe).
• Należy zadbać aby ciało było ciepłe – ułatwi to żerowanie pijawce.
• Należy pić dużo wody.
• W trakcie zabiegu, szczególnie przez pierwsze 10 - 15 minut może być odczuwalne uczucie delikatnego bólu i swędzenia. Objawy te zanikają w miarę jak zaczynają działać związki znieczulające wprowadzane do organizmu wraz ze śliną pijawki. Dalsza część zabiegu jest całkowicie bezbolesna.
• Wszystkie wątpliwości wyjaśniać z terapeutą prowadzącym zabieg.
• Wskazane jest by pacjent, dzień przed planowanym zabiegiem, wziął jedną tabletkę leku przeciwalergicznego dostępnego bez recepty.

Postępowanie po zabiegu

• Uwaga! W miejscach po zabiegu nie wolno robić okładów z octu i sody !!!
• Każdy pacjent decydujący się na terapię pijawkami powinien pamiętać, że w miejscu żerowania pijawki pozostaje niewielki ślad na skórze
• Po zabiegu może wystąpić zaczerwienienie skóry, opuchnięcie, pieczenie i swędzenie wokół rany, które ustępujące po kilku dniach. Taki stan można złagodzić przez zastosowanie maści zapobiegającej swędzeniu np. Fenistil żel, maść arnikowa,żel aloesowy, puder na mentolu.
• W przypadku powiększenia się węzłów chłonnych (samoistnie znikną po kilku dniach) można zastosować lek przeciwzapalny np. Naproxen (tabletki).
• Pacjent po zabiegu może odczuwać senność lub pobudzenie (w zależności od predyspozycji osobniczych).
• Po zabiegu przez dobę nie należy wykonywać ciężkich prac i ograniczyć ruchliwość.
• Po zabiegu przez dobę nie należy brać gorących kąpieli.
• Dodatkowo przez dobę po zabiegu należy unikać picia gorących płynów i alkoholu.
• Przez pierwszą dobę nie należy usuwać opatrunku założonego po zabiegu. W przypadku przesiąknięcia opatrunku, pacjent nie powinien zdejmować opatrunku bezpośrednio stykającego się z raną, natomiast powinien zdjąć zewnętrzne warstwy przesiąkniętego opatrunku i na ich miejsce nałożyć nową warstwę opatrunku.
• Do dezynfekcji ran najlepiej stosować Octenisept w sprayu i jałowe gaziki.
• W przypadku wystąpienia uczulenia po zabiegu zażyć wapno (Calcium C), Zyrtec lub Allertec
• Ran nie wolno rozdrapywać, starać się ich nie dotykać bo może wdać się infekcja!!!
• W przypadku przedłużającego się krwawienia można przyjąć:
- 1 tabletkę Cyclonamine w postaci tabletek dostępnych na receptę. Lek ten skróci czas krwawienia z ranek po pijawkach;
- Emofix, preparat przeznaczony do powstrzymywania i zapobiegania krwawień ze skóry (może być zastosowany bezpośrednio na krwawiące miejsca).